Ne Anlatıyor;
TCK 53 Maddesi Nedir?
TCK 53 Maddesi, (Türk Ceza Kanunu’nun 53. maddesi) gereği, işlediği suç nedeniyle toplumla güvene dayalı ilişkisi zedelenen kişinin belirli bir süre boyunca bazı hakları kullanmasını yasaklamak, belirli hakları kullanmaktan yoksun bırakılma olarak tanımlanır. Yazımız içeriğinde Ankara Avukat hizmetleri veren bir avukat olarak konuyu detaylı olarak açıklayacağım. Örnek olarak, sürücü belgesinin geri alınması, belirli bir meslek ya da sanat türünün belirli bir süre boyunca yerine getirilmesinin yasaklanması gibi durumlar belirli hakları kullanmaktan yoksun bırakılma anlamına gelir.
Bu noktada, belirli hakları kullanmaktan yoksun bırakılma, suç işleyen kişinin bir tehlikeli durumda olduğu varsayımından yola çıkarak düzenlenmiş bir güvenlik tedbiridir. Bu güvenlik önlemi, “ek ceza” veya “feri ceza” olarak da bilinir. Türk Ceza Kanunu’nun 53. maddesi, belirli hakları kullanmaktan yoksun bırakılma ile ilgili düzenlemeleri içerir. Bu madde aşağıda yer almaktadır.
Belli Hakları Kullanmaktan Yoksun Bırakılma Nedir?
TCK 53 Maddesi
(1) Kişi, kasten işlemiş olduğu suçtan dolayı hapis cezasına mahkûmiyetin kanuni sonucu olarak;
a) Sürekli, süreli veya geçici bir kamu görevinin üstlenilmesinden; bu kapsamda, Türkiye Büyük Millet Meclisi üyeliğinden veya Devlet, il, belediye, köy veya bunların denetim ve gözetimi altında bulunan kurum ve kuruluşlarca verilen, atamaya veya seçime tabi bütün memuriyet ve hizmetlerde istihdam edilmekten,
b) Seçme ve seçilme ehliyetinden (…),
c) Velayet hakkından; vesayet veya kayyımlığa ait bir hizmette bulunmaktan,
d) Vakıf, dernek, sendika, şirket, kooperatif ve siyasi parti tüzel kişiliklerinin yöneticisi veya denetçisi olmaktan,
e) Bir kamu kurumunun veya kamu kurumu niteliğindeki meslek kuruluşunun iznine tabi bir meslek veya sanatı, kendi sorumluluğu altında serbest meslek erbabı veya tacir olarak icra etmekten, Yoksun bırakılır.
(2) Kişi, işlemiş bulunduğu suç dolayısıyla mahkûm olduğu hapis cezasının infazı tamamlanıncaya kadar bu hakları kullanamaz.
(3) Mahkûm olduğu hapis cezası ertelenen veya denetimli serbestlik tedbiri uygulanarak cezası infaz edilen ya da koşullu salıverilen hükümlünün kendi altsoyu üzerindeki velayet, vesayet ve kayyımlık yetkileri açısından yukarıdaki fıkralar hükümleri uygulanmaz. Mahkûm olduğu hapis cezası ertelenen veya denetimli serbestlik tedbiri uygulanarak cezası infaz edilen ya da koşullu salıverilen hükümlü hakkında birinci fıkranın (e) bendinde söz konusu edilen hak yoksunluğunun uygulanmamasına karar verilebilir.
(4) Kısa süreli hapis cezası ertelenmiş veya fiili işlediği sırada onsekiz yaşını doldurmamış olan kişiler hakkında birinci fıkra hükmü uygulanmaz.
(5) Birinci fıkrada sayılan hak ve yetkilerden birinin kötüye kullanılması suretiyle işlenen suçlar dolayısıyla hapis cezasına mahkûmiyet halinde, ayrıca, cezanın infazından sonra işlemek üzere, hükmolunan cezanın yarısından bir katına kadar bu hak ve yetkinin kullanılmasının yasaklanmasına karar verilir. Bu hak ve yetkilerden birinin kötüye kullanılması suretiyle işlenen suçlar dolayısıyla sadece adlî para cezasına mahkûmiyet halinde, hükümde belirtilen gün sayısının yarısından bir katına kadar bu hak ve yetkinin kullanılmasının yasaklanmasına karar verilir. Hükmün kesinleşmesiyle icraya konan yasaklama ile ilgili süre, adlî para cezasının tamamen infazından itibaren işlemeye başlar.
(6) Belli bir meslek veya sanatın ya da trafik düzeninin gerektirdiği dikkat ve özen yükümlülüğüne aykırılık dolayısıyla işlenen taksirli suçtan mahkûmiyet halinde, üç aydan az ve üç yıldan fazla olmamak üzere, bu meslek veya sanatın icrasının yasaklanmasına ya da sürücü belgesinin geri alınmasına karar verilebilir. Yasaklama ve geri alma hükmün kesinleşmesiyle yürürlüğe girer ve süre, cezanın tümüyle infazından itibaren işlemeye başlar.
Yukarıda belirtilen kanun maddesinden yola çıkarak, belirli hakları kullanmaktan yoksun bırakılma tedbirine üç farklı şekilde müdahale edilebilir. Bunlar;
Mahkumiyetin kanuni ya da zorunlu sonucu olarak belirli hakları kullanmak, Türk Ceza Kanunu 53. maddesinin 1. fıkrasında belirtildiği gibi yasaklanabilir. Yargıtay Ceza Genel Kurulu’nun K.2016/24 kararında konuyla ilgili olarak, kasten işlenen suçlar için hapis cezası mahkumiyeti, kendiliğinden bazı hakların kullanılmasını yasaklar. İlgili tedbir ceza mahkumiyetinin zorunlu bir sonucu olduğundan, ilgili mahkeme bu konuda bir karar verme yetkisine sahip değildir.
Türk Ceza Kanunu 53. maddesinin 5. fıkrası, kötüye kullanılması nedeniyle suç işlenen bazı hak ve yetkilerin belirli bir süre boyunca kullanılmasını yasaklamaktadır. Konuyla ilgili Yargıtay 5. Ceza Dairesinin K.2014
TCK Madde 53 Gerekçesi
TCK 53 Maddesi, Kişi, yaptığı suç nedeniyle toplumdaki güvenini kaybetmiştir. Sonuç olarak, suçlu kişi, özellikle güven ilişkisi gerektiren belirli haklardan yoksun bırakılmıştır. İşlediği suç nedeniyle kişinin hangi hakları kullanmaktan yoksun bırakılacağı maddede belirtilmektedir.
Bununla birlikte, bu hak yoksunluğu süresiz değildir. Cezalandırmanın birincil amacı, kişinin işlediği suçtan dolayı güçlü bir pişmanlık duymasını ve onu tekrar topluma kazandırmaktır. Bu nedenle, suça bağlı hak yoksunluklarının da belirli bir süreyle sınırlandırılması gerekir. Sonuç olarak, madde metninde belirtilen hak yoksunluklarının mahkûm olunan cezanın infazı tamamlanıncaya kadar devam etmesi bekleniyor. Böylece, kişi mahkûm olduğu cezanın gereklerine uygun davranarak kendisine tekrar güven duyulduğu konusunda topluma bir mesaj verir. Bu nedenle, suç ve ceza politikasıyla güdülen amaçlar, hak yoksunluklarının en son cezanın infazının tamamlanması aşamasına kadar devam etmesini gerektirir.
Bu sistemde hak yoksunluğu süresiz değildir, bu nedenle yasaklanmış hakların geri verilmesinden artık bahsedilemeyecektir.
Maddenin üçüncü fıkrasında belirtildiği gibi, mahkûm olduğu hapis cezasını ertelenen veya koşullu olarak salıverilen hükümlü, altsoyu üzerinde velayet, vesayet ve kayyımlık yetkilerini kullanabilir. Dördüncü fıkrada ayrıca, kısa süreli hapis cezasını erteleyen veya fiili olarak yerine getirirken onsekiz yaşını doldurmamış olan kişiler için mahkûm oldukları cezaya bağlı herhangi bir hak yoksunluğunun doğmadığı belirtilmektedir.
Maddenin beşinci fıkrası, belirli bir hak ve yetkinin kötüye kullanılması nedeniyle mahkûmiyetle sonuçlanan kasıtlı suçlar için, mahkûm olunan cezanın infazından sonra da geçerli olmak üzere bu hak ve yetkinin kullanılmasını yasaklıyor. Bu durumda mahkeme, belirli bir hak ve yetkiyle ilgili olarak bir güvenlik tedbiri olarak yasaklama kararı verecektir.
Altıncı fıkrada belirtildiği gibi, belirli bir meslek veya sanatın ya da trafik düzeninin gerektirdiği dikkat ve özen yükümlülüğüne aykırılık nedeniyle işlenen taksirli suçtan mahkûmiyet durumunda, güvenlik tedbiri olarak sürücü belgesinin geri alınması ya da belirli bir süre için bu meslek veya sanatın icrasının yasaklanmasına karar verilebilecektir.
Belli Hakları Kullanmaktan Yoksun Bırakılma Süresi Ne Kadar?
TCK 53 Maddesi /2’ye göre, “Kişi, işlemiş bulunduğu suç dolayısıyla mahkum olduğu hapis cezasının infazı tamamlanıncaya kadar bu hakları kullanamaz.””hüküm yer alır.” Bunun bir sonucu olarak, belirli haklardan mahrum bırakılma tedbiri, ceza tamamen uygulanana kadar devam edecektir. Kişi, cezasının uygulandığı süre boyunca yukarıda belirtilen haklardan mahrum bırakılacaktır.
Bununla birlikte, belirli haklardan yoksun bırakılmanın süresi hakkında istisnai bir hüküm vardır. TCK madde 53/1’de belirtilen beş bent halindeki hak ve yetkilerden birinin kötüye kullanılması yoluyla işlenen suçlar, TCK madde 53/5’te belirtildiği gibi, kasten işlenen suçlar için uygulanacak süre değişecektir. Bu durumda, kişinin hak ve yetkilerinin yarısından bir katına kadar kullanılmasının yasaklanmasına da karar verilebilir. Bu süre cezanın infazından sonra başlar, yani tahliye tarihinden.
Belli Hakları Kullanmaktan Yoksun Bırakılmanın Şartları Nelerdir?
CK 53’te belirtilen belirli hakları kullanmaktan yoksun bırakılma yaptırımına ilişkin kurallar şunlardır:
Suç esas olarak kasıtlı olmalıdır. Ancak TCK 56/6, belirli bir meslek veya sanatın ya da trafik düzeninin gerektirdiği dikkat ve özen yükümlülüğüne aykırılık nedeniyle işlenen taksirli suçlarda belirli hakların kullanılmasını yasaklıyor.
Suçlu mahkum edilmelidir. Bu madde, doğrudan veya hapis cezasından çevrilen adli para cezasının varlığı halinde uygulanmaz. Ayrıca hapis cezası başka bir seçenek yaptırıma çevrilmişse, yine hak yoksunluğu uygulanamayacaktır. TCK madde 53/5 hapis cezası şartına bir istisna getirerek, birinci fıkrada belirtilen hak ve yetkilerin kötüye kullanılması ile bir suçun işlenmesi halinde hapis cezası zorunluluğunu kaldırıp, adli para cezasına karar verilmesi halinde de belirli hakları kullanmaktan yoksun bırakılmayı mümkün kılmıştır.
Kısa süreli hapis cezası ertelenenler için birinci fıkra uygulanmayacaktır.
Birinci fıkra, fiili işlediği sırada 18 yaşından küçük olanlar için geçerli değildir.
Yoksun bırakılma, cezanın uygulanma süresi ile sınırlıdır. Hak yoksunluğu süresiz değildir. Hak yoksunluğu kendiliğinden ortadan kalkar; süre bittiğinde yoksunluk kendiliğinden ortadan kalkar. Ancak TCK 53/3’deki şartların varlığı halinde hükümlünün kendi altsoyu üzerindeki velayet, vesayet ve kayyımlık yetkileri kaldırılmadığı gibi TCK 53/1-e’deki haklardan yoksun bırakılmamasına karar verilebilir.
TCK 53/3’teki son cümle istisna olmak üzere, hakim belirli haklardan yoksun olduğuna karar verme yetkisine sahip değildir. Karara dahil edilmese bile, belirli haklardan yoksunluk kendiliğinden ortaya çıkar. Bunun iddianamede talep edilmesi gerekmez.
Belli Hakları Kullanmaktan Yoksun Bırakılma Yargıtay Kararları
“Kısa süreli olmayan erteli hapis cezasına mahkumiyetin yasal sonucu olarak sanık hakkında TCK’nın 53. maddesi uyarınca hak yoksunluğuna hükmolunmaması…” Yargıtay 9. Ceza Dairesi 2020/1049 E. 2020/724 K. 29.6.2020
“TCK.nın 53/1-a maddesindeki hak ve yetkilerin kötüye kullanılması suretiyle yüklenen zimmet suçunun işlediğinin anlaşılması karşısında kamu görevlisi sanık hakkında aynı Kanunun 53/5. maddesi uyarınca hak yoksunluğuna hükmedilmesi gerektiğinin gözetilmemesi” Yargıtay 8. Ceza Dairesi 2020/346 E. 2020/11424 K. 11.3.2020
“TCK’nin 53/l-(c ) maddesindeki hak yoksunluğunun sanığın kendi altsoyu üzerindeki velayet, vesayet ve kayyımlık yetkileri yönünden koşullu salıverme tarihine kadar, diğer kişilere karşı belirtilen yetkiler yönünden mahkum olunan hapis cezasının infazı tamamlanıncaya kadar geçerli olacağının gözetilmemesi…” Yargıtay 19. Ceza Dairesi 2019/18527 E. 2020/1788 K. 20.2.2020
“237 Sayılı TCK’nın 53/4. maddesinde yer alan “kısa süreli hapis cezası ertelenmiş veya fiili işlediği sırada onsekiz yaşını doldurmamış olan kişiler hakkında birinci fıkra hükmü uygulanmaz.” şeklindeki düzenleme karşısında, suça sürüklenen çocuk hakkında hırsızlık ve konut dokunulmazlığını bozma suçlarından aynı Kanun’un 53/1. maddesindeki haklardan yoksun bırakılmasına karar verilemeyeceğinin gözetilmemesi…” Yargıtay 2. Ceza Dairesi 2019/7555 E. 2019/19866 K. 19.12.2019
“5237 Sayılı TCK’nın 53/6. maddesinde, belli bir meslek veya sanatın ya da trafik düzeninin gerektirdiği dikkat ve özen yükümlülüğüne aykırılık dolayısıyla işlenen taksirli suçtan mahkumiyet hâlinde, üç aydan az ve üç yıldan fazla olmamak üzere, bu meslek veya sanatın icrasının yasaklanmasına ya da sürücü belgesinin geri alınmasına karar verilebileceği düzenlendiği; bir mesleğin icrasının yasaklanabilmesi için ruhsatnameye bağlı olarak yürütülmesi gerekmekte olup, formen ve vardiya çavuşu olan sanıkların çalışmasının ruhsatnameye bağlı olarak yürütülen bir meslek olmadığı nazara alınmadan çalışma hürriyetini kısıtlayacak şekilde genel bir ifade ile mesleğinin icrasının yasaklanmasına karar verilmesi…” Yargıtay 12. Ceza Dairesi 2019/770 E. 2019/8366 K. 10.7.2019
“Ertelenen “1 yıl 15 gün” hapis cezasının 5237 Sayılı TCK’nın 49/2. maddesi uyarınca kısa süreli olmadığı gözetilmeksizin, 5237 Sayılı TCK’nın 53. maddesinin uygulanmaması…” Yargıtay 10. Ceza Dairesi 2014/4926 E. 2019/4129 K. 19.6.2019